فلنج چیست؟
فلنج (به انگلیسی: Flange) یک لبه داخلی یا خارجی است که هدف آن می‌تواند افزایش استحکام باشد، مانند فلنج تیرهای فولادی I شکل و T شکل (I-Beam و T-Beam)، یا هدف از آن می‌تواند راهی برای اتصال دو وسیله مختلف به هم باشد، مانند فلنج لوله‌ها یا سیلندرهای بخار یا اتصال وسایلی مانند لنز به دوربین، یا کاربردهایی دیگر مانند فلنج چرخ واگن قطار داشته باشد.[۱] فلنج چرخ‌های قطار از انحراف قطار از روی ریل جلوگیری می‌کند. لوله‌های اتصال فلنجی را به راحتی می‌توان به هم متصل یا از هم جدا کرد.
فلنج گلودار
فلنج گلودار (Weld Neck Flange) نوعی از فلنج بوده که دارای گردنی مخروطی شکل و متصل به مرکز خود است. وجود این گردن مخروطی شکل که وجه تمایز و عاملی برای تشخیص فلنج گلودار از سایر فلنج‌ها است، سبب تقویت این نوع فلنج در برابر فشار و دماهای بالا نیز می‌شود. فلنجهای گلودار از سایز 1.2 اینچ تا 56 اینچ و مطابق استاندارد ANSI در کلاس‌های 150، 300، 600، 900 و 1500 ساخته می‌شوند.
بیشتر
فلنج کور
فلنج کور (Blind Flange) همانند یک دیسک است که جهت مسدود کردن مسیر عبور سیالات در انتهای مسیر خط لوله استفاده می‌شود به همین دلیل فلنج کور برخلاف سایر فلنج‌ها، مقطعی برای عبور مایعات ندارد. فلنجهای کور نسبت به سایر فلنج‌ها فشار بیشتری را می‌توانند تحمل کنند. استاندارد ابعادی این فلنج‌ها، استاندارد ASME B16.5 است. فلنجهای کور در کلاس‌های 150 تا 1500 تولید می‌شوند، استاندار API کلاس‌های 2000، 3000، 5000، 10000 و 15000 موجود هستند.
فلنج کور عینکی کلاس استاندارد
فلنج ساکت ولد
فلنج ساکت جوشی (Socket Weld Flange) بیشتر در سایزهای کوچک با قطر حداکثر 2 اینچ و در فشارهای بالا استفاده می‌شود. آنها در داخل خود دارای پله ای بوده که محل قرارگیری لوله‌ها هستند و قطر داخل فلنج را هم‌اندازه‌ی قطر لوله می‌کند. جهت اتصال فلنج و لوله، پس از قرارگیری لوله در داخل فلنجهای ساکت جوشی، از بیرون جوشکاری فیلت (Fillet Weld) انجام می‌شود. مطابق استاندارد ANSI B16. 34 آنها به کلاس‌های 150، 300، 600، 900، 1500 و 2500 تقسیم می‌شوند. متریال‌های ASTM A105، ASTM A350، ASTM A182 F304 و ASTM A182 F316 از پرکاربردترین متریال‌های ساخت فلنج ساکت جوشی هستند.
فلنج رزوه ای
فلنج رزوه ای (Threaded Flange) که با نام فلنج دنده ای نیز شناخته می‌شود، دارای رزوه هایی در درون خود است و به‌صورت پیچی به لوله موردنظر متصل می گردد. این فلنج در کلاس های 150 تا 1500 تولیدشده و از لحاظ ابعادی طبق استاندارد ANSI 16.5 تعریف می‌شود. در موقعیت هایی که به دلایل گوناگون همچون احتمال رخ دادن انفجار، امکان جوشکاری برای نصب فلنج به لوله و یا شیرآلات وجود ندارد، فلنج رزوهای بهترین انتخاب است.
فلنج اسلیپون
فلنج اسلیپون (Slip On Flange) یکی از فلنجهای رایج و پرکاربرد در صنعت است. این فلنج مانند سایر فلنج‌ها به‌وسیله جوشکاری به لوله متصل می‌شود. جهت متصل کردن لوله و فلنج اسلیپون، ابتدا لوله در درون فلنج قرار می‌گیرد و سپس از داخل و خارج به روش Fillet جوشکاری می‌شود تا آب‌بندی بهتری داشته باشند. فلنجهای اسلیپون نسبت به فلنجهای گلودار ارزان‌تر هستند اما به علت جوشکاری بیشتر، هزینه تمام‌شده نهایی بیشتری دارند. فلنجهای اسلیپون از سایز 1.2 تا 60 اینچ و در کلاس‌های 150 تا 2500 ساخته می‌شوند.
تولیدات استاندارد کلاس
فلنج لپ جوینت
فلنج لپ جوینت (Lap-joint Flange) یک قطعه صنعتی همانند فلنج اسلیپون (Slip on Flange) است که بر روی بدنه خود جایی برای واشر یا گسکت (Gasket) ندارد. معمولاً فلنج لپ جوینت همراه با کف رینگ (Stub End) استفاده می‌شود و از این جهت که در تماس مستقیم با هیچ سیالی نیستند، طول عمر بالایی دارند. این فلنج‌ها به دلیل نداشتن جایی برای قرارگیری گسکت یا واشر بر روی بدنه و استفاده از فلزهایی با کیفیت پایین در ساخت این فلنج‌ها، قیمت ارزانی دارند. بر اساس استاندارد ANSI B16.5 فلنج‌ها به کلاس‌های 150، 300، 600، 900 و 1500 تقسیم می‌شوند.
فلنج گردن بلند
در شرایطی که فلنج گلودار طول کافی برای اتصال دو لوله به هم را فراهم نکند و برای اینکه مجبور به استفاده از یک‌تکه لوله اضافه بین دو لوله و فلنج نشویم، فلنج گردن بلند (Long Weld Neck Flange) مورد استفاده قرار می گیرد. فلنج گردن بلند در صنعت برای موقعیت هایی که فشار و دمای بالا است و یا انبساط مکرر سبب تغییر شکل لوله‌ها می‌شود، نیز کاربرد دارد. به دلیل دارا بودن گردن بلند استحکام این فلنج‌ها طی چند مرحله و تحت آزمایش های متعدد بررسی می گردد. فلنج گردن بلند از فلنجهای پرکاربرد در بسیاری از صنایع است که البته تکنولوژی و دستگاه های مورد نیاز برای ساخت این فلنج ها نسبت به دیگر فلنج ها بسیار کمتر در دسترس بوده و توسط تولیدکننده‌های معدودی ساخته می‌شوند.
فلنج کاهنده
در شرایطی که لازم باشد دو لوله با قطر متفاوت به یکدیگر متصل شوند، از فلنج کاهنده (Reducing Flange) استفاده می‌شود. فلنج کاهنده شبیه به مخروط ناقصی است که قاعده کوچک آن دارای فلنجی هم اندازه با لوله کوچک‌تر و قاعده بزرگ آن هم اندازه با لوله بزرگ‌تر بوده و بین آن دو حجمی قیفی شکل قرار دارد که با گذر از قاعده بزرگ به کوچک حجم آن به‌تدریج کوچک می‌شود.
فلنج رینگ جوینت
فلنج رینگ جوینت (RTJ یا Ring-Type Joint) یکی از انواع فلنج‌ها است که دارای یک شیار بر روی بدنه خود است. این شیار یا فرورفتگی در سمت پیشانی (Face) فلنج وجود دارد و باعث می‌شود تا این فلنج آب‌بندی مناسبی در دما و فشار بالا داشته باشد. رایج‌ترین آب‌بندها یا گسکت‌های استفاده شده در فلنج RTJ، رینگ‌های نوع R هستند که خود به دو نوع رینگ‌های با سطح مقطع دایره‌ای یا Oval و رینگ‌های با سطح مقطع هشت ضلعی یا Octagonal تقسیم می‌شوند. فلنجهای RTJ در کلاس‌های 150 تا 1500 تولید می‌شوند.
استاندارد
فلنج کور عینکی
فلنج کور عینکی (Spectacle Blind Flange) از دو بخش به هم چسبیده تشکیل شده؛ یک قسمت آن فلنج کور و قسمت دیگر فلنجی است که به سیال امکان عبور می دهد. این دو فلنج به‌وسیله میله ای به یکدیگر متصل شده و به مجموع هر دو آنها فلنج کور عینکی می گویند. اغلب در خطوط لوله کشی طولانی که با گذر زمان احتیاج به تعمیر و یا تعویض قسمتی از خط لوله ضرورت پیدا می کند و موقعیت هایی که نیاز است خطوط لوله‌کشی برای تعمیر، تعویض و یا نگهداری مسدود شوند، از فلنج کور عینکی استفاده می گردد. جنس این فلنج اغلب از کربن استیل و یا آلیاژهای گوناگون فولاد بوده و مشخصات دقیق آن در استاندارد ASME B16.48 تعریف شده است.